به نام خدا

درس تفسیر موضوعی نهج البلاغه

استاد:آقای دکتر گلدار

تهیه کننده:محی الدین اله دادی

رشته مهندسی مکانیک-نیمسال اول 90-89

کلاس چهارشنبه ساعت 12

عنوان:فرمان امام علی(ع) به مالک اشتر

متن عربی:  

هذا ما اَمَرَ بِهِ عَبْدُاللّهِ عَلِىٌّ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ، مالِکَ بْنَ الْحارِثِ الاَْشْتَرَ فى عَهْدِهِ اِلَیْهِ حینَ وَلاّهُ مِصْرَ، جِبایَةَ خَراجِها، وَ جِهاد عَدُوِّها، وَ اسْتِصْلاحَ اَهْلِها، وَ عِمارَةَ بِلادِه. اَمَرَهُ بِتَقْوَى اللّهِ، وَ ایثارِ طاعَتِهِ، وَ اتِّباعِ ما اَمَرَ بِهِ فى کِتابِه:ِمِنْ فرائِضِهِ وَ سُنَنِهِ الَّتى لایَسْعَدُ اَحَدٌ اِلاّ بِاتِّباعِها، وَ لایَشْق اِلاّ مَعَ جُحُودِها وَ اِضاعَتِها; وَ اَنْ یَنْصُرَ اللّهَ سُبْحانَهُ بِقَلْبِهِ وَ یَدِهِ وَ لِسانِهِ، فَاِنَّهُ جَلَّ اسْمُهُ قَدْ تَکَفَّلَ بِنَصْرِ مَنْ نَصَرَهُ، وَ اِعْزازِ مَنْ اَعَــزَّه.

ترجمه:

این فرمانى است که بنده خدا امیرالمؤمنین در پیمانش به مالک بن حارث اشتر زمانى که او را به فرمانروایى مصر برگزید دستور داد، تا مالیاتهاى آن را جمع کند، و با دشمنش جهاد نماید، و به اصلاح اهلش برخیزد، و شهرهایش را آباد سازد. او را فرمان مى دهد به تقواى الهى، و مقدم داشتن طاعت خدا، و پیروى آنچه را که خداوند در کتابش از واجبات و سنّت هاى خود امر فرموده، که کسى جز به پیروى آنها خوشبخت نمى شود، و جز به انکار و ضایع نمودن آنها بدبخت نمى گردد; و دیگر آنکه خداوند سبحان را به قلب و دست و زبانش یارى کند، زیرا خداوند یارىِ یارى کننده خود، و عزّت آن کس را که او را عزیز بدارد ضامن شده.

شرح و توضیح:

مالک پسر حارث نخعی سردار بزرگ تاریخ از یاران صمیمی و با وفای امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام بود که پیروزی‌های سپاه اسلام در شام و آسیای صغیر مرهون شجاعت‌های اوست و به همین مناسبت از طرف آن بزرگوار به حکومت منصوب گردید.در این فرمان تاریخی پس از تشریح موقعیت کشور وسیع مصر بر صحرای آفریقا، شیوه‌های رهبری و مدیریت اسلام به تفصیل شرح داده شده است.برنامه جهانبانی اسلام، احکام مقدس قرآن و رفتار پیشوای عظیم الشأن آنست که باید سرمشق پیشوای امت باشد و اغماض و تخطی از اسلوب مقدس آن روا نیست.اصل تفوق قانون در ممالک اسلامی، اصلی مستقر است. این اصل و تساوی عموم در برابر آن مورد تأکید می‌باشند.علی علیه السلام به مالک دستور می‌دهد که:امور اداری قلمرو حکومت خود را طبق موازین الهی و احادیث نبوی حل و فصل نماید و نباید اندیشه‌های واهخی شأن و مقام در دماغ، پرورد و خودرأیی پیشه نماید که به خداوند اعلان جنگ داده است.او باید به موجب این اصول، شؤون اجتماعی و اقتصادی مصریان را تحت نظر مستقیم خویش درآورده به آبادی و عمران ملک، تأمین رفاه عمومی، نشر و تعمیم دعوت اسلام و ارتقاء سطح دانش، نظارت شدید بر سلامت محیط و رشد اخلاقی جامعه بکوشد.انواع مددکاری‌های اجتماعی از قبیل پرورشگاه یتیمان?، باشگاههای معلولین و از کارافتادگان و کمک به افراد درمانده که امروز تحت عنوان خدمات عمومی مورد توجه رهبران اجتماعی و از اهم وظایف نیز هست از طرف حضرت علی علیه السلام توصیه شده و غفلت از آن‌ها را گناه شمرده‌اند.

نکات:

1-سعادت مندی از راه فرمانبرداری از خدا حاصل می شود.

2-نیکوترین اندوخته انسان کردارشایشته است.

3-توجه به عظمت خداوند مانع سرکشی و خودبینی می شود.

4-حاکم باید آنچه را که مایه دلخوشی بیشتر مردم است را دوست بدارد.

5-خطا بخش و جرم پوش باش تا خدا نیز جرم و خطای تو را بپوشاند.

6-سخن چین فریبنده است گرچه در لباس خیرخواهان درآید.

7-با سه نفر مشورت نکن:بخیل،بزدل،حریص

8-مهر توده مردم بالاترین مایه روشنی چشم فرمانگذاران است.

مفردات:

1-یشقی:بد بخت شد.

2-جرت:جذب کردن.

3-شح:بخل ورزید،تنگ نظری کرد.

4-ضاریا:ضرر زدن،مخالفت کردن.

5-صناعات:چوبی که جلوی آب گذاشته می شود تا جلوی آن را بگیرد.

6-اقصاه:دور کرد.

منابع:

1-کتاب نهج البلاغه ترجمه دکتر اسداله مبشری

www.erfan.ir-2

www.kazeroun.ir-3

 4-فرهنگ عربی-فارسی مترجم:محمد بندرریگی